Gniewne popołudnia (12): 2008 po polsku

Autor: Dominik Szcześniak

2008 w wykonaniu kultury gniewu, jak pisałem poprzednim razem, był rokiem ubogim w publikacje polskich autorów. Wszystkie cztery, które się ukazały, były jednak komiksami twórców niezwykle dla środowiska ważnych i istniejących w nim od bardzo dawna. Obyło się bez - wydawanych do tej pory regularnie - dokonań polskich undergroundowców, ale ze to dostaliśmy świeży materiał od Marka Turka, Mateusza Skutnika i Michała Śledzińskiego. Tak o nich pisaliśmy w drukowanym "Ziniolu:

Trzecie wejście. W paskach

Postać Blakiego swoją przygodę rozpoczynała na witrynie internetowej Mateusza Skutnika, następnie przeniosła się na łamy kserowanego "Ziniola", by wreszcie po trzykroć ukazać się w profesjonalnym druku: w 2005 jako "Blaki", w 2007 jako "Pan Blaki" i wreszcie w roku 2008 jako omawiany tutaj "Blaki: paski". Tym razem małego, wiecznie ubranego na czarno gościa, poznajemy w trzech odsłonach – w normalnym życiu, na urlopie oraz w niuansach życia w związku. A wszystko to w formie pasków komiksowych – czterech (czasem trzech) kadrach na jednej stronie. W porównaniu z poprzednimi albumami brak tutaj dłuższych monologów wewnętrznych głównego bohatera. Zawiłe przemyślenia na temat codziennej rutyny Skutnik zastąpił krótkimi, nieraz zupełnie niemymi grepsami, narzuconymi przez formę paska komiksowego. I choć oczywiście nie są one do końca pozbawione filozoficznej natury Blakiego (bo przecież i na czterech kadrach zdarza mu się popaść w zadumę) to jednak ustępuje ona tutaj miejsca ciekawym codziennym spostrzeżeniom, czy zabawnym sytuacjom. Humor zaprezentowany w albumie należy do spokojnego, opartego na ludzkich zachowaniach, złośliwości rzeczy martwych, kaprysach pogody… i tak też jest narysowany: charakterystyczną "blakową" kreską, z małym czarnym ludzikiem w centrum i filozoficzną szarzyzną wokół niego.

Bajabongo 

Zacznę od końca – tylna strona okładki wymienia atrakcje, jakich można się spodziewać w kurorcie pod nazwą "Bajabongo". Ot, zwykła oferta turystyczna, z przelotem samolotem, 5 – gwiazdkowym hotelem z bogatym wyposażeniem, safari i tradycyjnym wieczorem regionalnym. Taka, jakich wiele na ulotkach luksusowych kurortów. Jednakże właścicielem tego kurortu, jak dowiadujemy się również z okładki, jest Marek Turek. 

Tyle o okładce.

Tego, jakim właścicielem kurortu jest Marek Turek i w jaki sposób potrafi przedstawić swoim gościom tak z pozoru zwyczajną ofertę turystyczną, dowiadujemy się z siedemdziesięciu ośmiu stron czarno-białego, niemego komiksu, znajdującego się pomiędzy okładkami. Przewodnikiem po świecie wykreowanym przez Turka jest facet o słonecznej twarzy. Jest on ogniwem łączącym koniec z początkiem opowieści, jak również jest jej głównym bohaterem, mimo że "Bajabongo" bohaterów ma wielu.

Fabuła w komiksie Turka jest linearna – wszystko dzieje się w ciągu przyczynowo – skutkowym i, choć może być czytane partiami (pod postacią kilkustronicowych epizodów), tak naprawdę stanowi zwartą całość. "Bajabongo" jest fenomenalne pod względem narracji komiksowej – Turek jako specjalista w dziedzinie teorii komiksu, wzorowo sprawdza się także i w praktyce. Mnóstwo wątków i zagadnień, związanych z religią, sztuką, rozrywką i (wydającym się być dominującym w utworze) motywem przeobrażenia, zostaje ze sobą precyzyjnie spiętych niesamowitymi sekwencjami graficznymi. Zresztą warstwa graficzna komiksu to skrzynia pełna małych perełek – "oświetleniowa" sekwencja ze strony 10, skok z basenu rozpisany na strony 17 i 18, czy przepoczwarzenie ze strony 36 to rzadko spotykane w polskim komiksie alternatywnym momenty, które zapadają w pamięć na długo.

Charakterystyczna kreska Marka Turka połączona z jego indywidualistycznym i bardzo osobistym podejściem do opowiadanych przez siebie historii po raz kolejny (czyli po "Fastnachtspielu" i krótkich formach z "Międzyczasu") zaowocowała komiksem wysokiego lotu. Niewątpliwie, Marek Turek to obecnie czołówka polskiego komiksu alternatywnego.

Na szybko spisane 1990 – 2000 

Druga część trylogii Michała Śledzińskiego była chyba najbardziej wyczekiwanym polskim komiksem tego roku – czytelnicy i krytycy wiązali z nią wielkie nadzieje, napędzane licznymi laurami (m.in. najlepszy komiks roku 2007 na MFK w Łodzi), jakie spotkały część pierwszą. I choć historia osadzona w latach 1990 – 2000 jest inna od tej, która działa się podczas poprzedniej dekady, nikt nie powinien być nią zawiedziony. Śledziu kontynuuje perypetie „pewnego introwertycznego człowieczka”, wprowadzając go w okres dojrzewania, pierwszych miłości i pierwszych konkretnych działań w stronę swoich zainteresowań. Pierwszoosobowa narracja głównego bohatera przedstawia jego osobiste podejście do pewnych spraw – dowiadujemy się z niej o jego fiksacji na punkcie dziewczęcych piersi, o przemyśleniach na temat masturbacji, oraz – w bardzo szczegółowych opisach – o zainteresowaniu komputerami. Poprzez bohatera, poznajemy również jego otoczenie i sytuację rodzinną. Wszystko to, przypominam, za użyciem jedynie narracji. Bez dialogów. I tutaj właśnie widać mistrzostwo warsztatowe Śledzia – poznając perspektywę widzenia głównej postaci albumu w formie narracyjnej, doświadczamy jednocześnie obiektywnych spostrzeżeń w postaci obrazkowej, np. kiedy bohater, idąc wśród szyldów i neonów, stwierdza, że „zrobiło się bardzo kolorowo”, co traktujemy jako jego osobiste spostrzeżenie, rysownik serwuje nam jak na tacy fakt znamiennego dla początku lat 90-tych wysypu firm o słabej marce, nazywanych przez właścicieli np. „Marianex”, czy „Burex”. Takich smaczków w komiksie jest mnóstwo. I takie smaczki powodują, że część trzecia komiksu ponownie zdaje się być najbardziej wyczekiwanym komiksem roku. Tym razem 2009.

Wartości rodzinne

Kiedy po lekturze odłożyłem na półkę nowy komiks Michała Śledzińskiego, zacząłem się zastanawiać nad jednym zagadnieniem: Kim w ogóle jest Michał Śledziński? Wyliczanka okazała się prosta: po pierwsze jest twórcą najlepszego polskiego zina („Azbest”), redaktorem najlepszego polskiego magazynu („Produkt”), autorem jednej z najciekawszych polskich serii komiksowych („Osiedle Swoboda”) oraz jednego z bardziej innowacyjnych komiksów produkcji polskiej ostatnich lat („Na szybko spisane”). Po uświadomieniu sobie tych czterech elementów, wziąłem z półki „Wartości rodzinne”, by uzmysłowić sobie wyjątkowość tej właśnie produkcji. Wyjątkowość, której nie dane mi było poznać po pierwszej lekturze. Okazało się, że „Wartości rodzinne” nie są najlepszym komiksem roku, ani nie wprowadzają rewolucji w narracji komiksowej. Są natomiast komiksem, którym Michał Śledziński może przyczynić się walnie do dehermetyzacji komiksu polskiego. Do zaprzestania utożsamiania go z artystowskimi próbkami grafomańskich, samozwańczych twórców komiksu.

Odcinek zatytułowany „Nie wszyscy są zadowoleni” wprowadza nas w codzienność pewnej przeciętnej polskiej rodziny oraz towarzyszących im na każdym kroku postaci drugoplanowych (w pełnej krasie widocznych na okładce zeszytu). Śledziu na 30 stronach znajduje miejsce na przedstawienie każdego z głównych bohaterów sagi – pana domu, pani domu, ich dwójki dzieci (skojarzenie z „Simpsonami” bardzo na miejscu) oraz mieszkającego u nich pokątnie Pana J. (pokątnie w sensie takim, w jakim pomieszkiwał Alf w domu państwa Tannerów). Dostajemy również informacje o szelmach, którzy na pewno nie raz zatrują życie rodziny – Generale Grocie oraz jego słudze, Sekreciku. Aby ubarwić przedstawiane wydarzenia i zbudować sugestywny profil psychologiczny postaci, autor nie waha się używać retrospekcji, a sprawy codzienne ubarwia „telewizyjnymi” wstawkami z showmanem Bingo Benkiem. Wszystko to upstrzone solidną dawką akcji – jest więc sytuacja gaszenia pożaru w stylu, jakiego nie powstydziłby się Homer Simpson, czy też polowanie w supermarkecie, które zapisujemy na konto Tucholskiego Patrolu. Są rzecz jasna również momenty wyciszenia, głównie przy telewizorze.

Dwoma obiektywnymi słowami mógłbym ten komiks określić następująco: komedia obyczajowa. Przez wzgląd na to, co napisałem w pierwszym akapicie niniejszej recenzji, pozwolę sobie dodać jeszcze słowo trzecie, subiektywne: świetna komedia obyczajowa. Taka, która autentycznie bawi i która ma szanse powodzenia w komiksowym wszechświecie. Z przemyślanym scenariuszem, znakomitymi dialogami, dynamicznym rysunkiem i bonusami, dostępnymi w sieci. Jedyne, na co można ponarzekać to, że adres bloga, na którym tzw. e-pizody są dostępne, jest za długi, a sam komiks jest za krótki. Poza tym podtytuł może sprowokować wielu do złośliwości, choć nie byłbym tego pewien na sto procent… 

Jutro przyjrzymy się publikacjom zagranicznym.